Signalen Eetstoornis

 

Persoonlijke risicofactoren

  • Gebrek aan autonomie en identiteit;
  • Weinig zelfvertrouwen;
  • Negatief zelfbeeld;
  • Negatieve lichaamsbeleving en vertekend lichaamsbeeld;
  • Faalangst en perfectionisme;
  • Hoge eisen stellen aan zichzelf en anderen;
  • Afhankelijkheid van de goedkeuring van anderen;
  • Aangepast gedrag, kameleongedrag, pleasen, zorgen voor anderen;
  • Denken en handelen in extremen (zwart/wit – goed/slecht);
  • Moeite met uiten van gevoelens en omgaan met conflicten;
  • Moeite met aangeven van grenzen;
  • Moeite met assertiviteit.

Biologische & genetische factoren

  • Aanleg voor overgewicht;
  • Aanleg voor verslavingsgedrag;
  • Aanleg voor depressie;
  • Hoogsensitiviteit;
  • Prenataal en perinataal trauma;
  • (Meer)generationeel trauma;

 Omgeving risicofactoren

  • Sterk prestatiegericht;
  • Gericht op doen in plaats van ‘zijn’;
  • Gezinscultuur met taboe op het uiten van meningsverschillen en conflicten;
  • Gezinscultuur met taboe op het uiten van gevoelens in zijn algemeenheid;
  • Emotionele mishandeling of verwaarlozing;
  • Overbescherming;
  • Lichamelijk geweld;
  • Seksueel misbruik;
  • Scheiding;
  • Taboe op lichamelijkheid en seksualiteit;
  • Moeder of familielid met eetstoornis;
  • Sport beoefenen waarbij gewicht een rol speelt;
  • Gepest worden.

Cultureel-maatschappelijke factoren

  • Sterk accent op uiterlijk en prestaties (ideaalbeeld);
  • Verwachtingen naar meisjes/vrouwen: afhankelijk en lief versus zelfstandig en assertief zijn;
  • Tendens tot individualisering, waarbij assertiviteit wordt verwacht, net als het uiten van de eigen gevoelens en meningen.

Anorexia Nervosa (AN)

Anorexia Nervosa betekent letterlijk: ‘gebrek aan eetlust door psychische oorzaak’. Wie deze eetstoornis echter heeft (doorgemaakt), zal beamen dat niets minder waar is: je hebt wel degelijk honger, maar weet dit gevoel op allerlei manieren te onderdrukken. Anorexia wordt ook wel magerzucht genoemd. Dit staat voor ‘verlangen om mager te zijn’ (of angst om dik te zijn) en uit zich door extreem weinig te eten en/of steeds minder te eten om verder te kunnen afvallen.

Symptomen anorexia nervosa

  • Obsessieve gedachten rondom eten die gepaard gaan met een allesoverheersende angst om dik te worden of te blijven;
  • Erg mager. Een ondergewicht van 15 tot zelfs 30 procent is geen uitzondering;
  • Het lichaamsbeeld is verstoord. Hierdoor voel je je niet alleen ‘dik’, maar zie je jezelf ook zo, zelfs wanneer je alle ribben kunt tellen;
  • Vaak hyperactief gedrag: je sport bijvoorbeeld fanatiek of beweegt overdreven veel.

Kanttekening: gewicht zegt niet alles

Gewicht zegt niet alles! Het is namelijk heel goed mogelijk dat iemand met een normaal gewicht of zelfs met overgewicht aan (een vorm van) anorexia nervosa lijdt. In de praktijk is de scheidslijn tussen de verschillende eetstoornissen niet altijd scherp te trekken. Anorectische en boulimische periodes kunnen elkaar afwisselen, opvolgen of zelfs samengaan. Anorexia nervosa is als officiële eetstoornis opgenomen in de DSM V.

Boulimia Nervosa

Symptomen boulimia nervosa

  • Overwegend grote en/of kleine eetbuien, waarbij je achter elkaar zoet en calorierijk voedsel inneemt;
  • Het gevoel dat het onmogelijk is om de eetbui te stoppen of voorkomen. De drang is heel groot;
  • Tijdens een eetbui voel je je gespannen, eenzaam en gedeprimeerd, maar soms ook tijdelijk rustig, getroost of minder eenzaam;
  • Je beleeft de aanvallen als een ‘mislukking’. Dit geeft je gevoelens van schuld en schaamte;
  • Daarom wordt de eetstoornis verborgen gehouden. Je eet stiekem.

Het stiekeme eten én het feit dat mensen met boulimia vaak een normaal gewicht hebben en redelijk normaal met eten omgaan in het bijzijn van anderen, maakt dat je soms heel lang een eetstoornis kunt hebben zonder dat de omgeving het doorheeft.

Iemand met anorexia wordt relatief eerder gewezen op haar probleem door anderen, omdat het zowel lichamelijk als in het gedrag zichtbaar is. Boulimia nervosa is als officiële eetstoornis opgenomen in de DSM V.

Of je nu aan boulimia of anorexia lijdt: je leven wordt beheerst door eten en niet eten. Obsessieve gedachten over eten spoken continu door je hoofd, net als de allesoverheersende angst om dik te worden of te blijven. Er is niet één specifieke oorzaak aan te wijzen. Net als bij anorexia heeft boulimia nogal wat psychische en sociale gevolgen. Daarnaast kan deze eetstoornis ook flinke lichamelijke risico’s opleveren.

Psychische en sociale gevolgen boulimia

Iemand met een eetstoornis voelt zich minderwaardig en onzeker. Is vaak depressief en eenzaam. Soms kan iemand psychisch zo in de knel raken en zich zo ongelukkig voelen dat hij of zij suïcide (zelfmoord) overweegt. Als je een eetstoornis hebt, kom je na verloop van tijd in een sociaal isolement, omdat je je niet meer goed voelt tussen anderen. Je vindt jezelf niet de moeite waard, bent onzeker is of je wilt gewoon het fenomeen eten op alle mogelijk manieren ontwijken. Eenzaamheid is het gevolg.

Lichamelijke gevolgen boulimia

Door het veelvuldige braken kan irritatie van de slokdarm en klieren (opgezwollen gezicht) optreden. Ook tanden hebben te lijden onder overmatig overgeven. Zij worden aangetast door het maagzuur dat tijdens het spugen in contact komt met het tandglazuur.

Een tekort aan ijzer (bloedarmoede), zout (uitdroging), mineralen (kalium), vitamines, eiwitten, komt zowel bij anorexia als bij boulimia voor. Een kaliumtekort kan zelfs levensgevaarlijk zijn, omdat hartritmestoornissen en in het ergste geval een hartstilstand het gevolg kunnen zijn. Bij het gebruik van laxeermiddelen kan uitdroging optreden, luiheid of stilstand van de darmen, hevige buikpijn en obstipatie.

Het wegvallen van de menstruatie bij vrouwen en de impotentie bij mannen zijn een van de eerste tekenen dat er lichamelijk het een en ander niet in orde is. Zowel bij boulimia als bij anorexia.

Eetbuistoornis (BED)

Als je kampt met de veel voorkomende eetstoornis ‘Eetbuistoornis’ (Binge Eating Disorder / BED) heb je eetbuien zonder pogingen te doen om het voedsel weer kwijt te raken, te verbranden door intensief fysiek te bewegen of jezelf dit te onthouden door perioden van vasten of anderszins (zoals bij boulimia nervosa). Door niet te ‘compenseren’ kom je aan en krijg je op den duur overgewicht. Vaak leidt dit tot negatieve medische gevolgen, zoals beperkte bewegingsvrijheid, suikerziekte en hoge bloeddruk. Ook neemt je zelfbeeld verder af en kan depressiviteit optreden. Je eetstoornis is bovendien zichtbaar voor anderen.

Symptomen eetbuistoornis (BED)

  • Je eet veel in korte tijd
  • Je hebt het gevoel dat je de eetbuien absoluut niet onder controle hebt, je blijft eten naar binnen proppen en kunt niet stoppen
  • Je beleeft nauwelijks plezier aan een eetbui, je proeft het vaak niet eens
  • Na afloop voel je je zwak en schuldig

Een eetbuistoornis is veel meer dan frustratie ‘weg-eten’. Het kan je hele leven beheersen. Je zult veel van de kenmerken van boulimia en anorexia herkennen. In de praktijk is de scheidslijn tussen de verschillende eetstoornissen niet even scherp te trekken.

Verschil eetbuistoornis (BED) en obesitas

BED kun je letterlijk vertalen als eetbuistoornis en verschilt aanzienlijk van obesitas (obesity), omdat mensen met obesitas de hele dag door eten. Obesitas is geen stoornis of ziekte, het is een lichamelijke toestand van ernstig tot zeer ernstig overgewicht. Aan obesitas kan een eetstoornis ten grondslag liggen. Net als anorexia nervosa en boulimia nervosa is BED opgenomen in de DSM-5 als officiële eetstoornis.